1292-1921 yılları arasında Kilikya Ermenilerin merkezi olan Sis Ermeni Manastırı, Kozan kalesi eteklerinde bulunmaktadır. Kilikya manastırı eski devirlerde hükümet kurmuş Ermeni mülükünün üçüncü tabakasından, Rubinyan Krallarından "Haytum" tarafından Ayasofya'nın benzeri olarak inşa edilmiştir. Bu manastırın bir benzeri de Ermenilerin merkezi olan "Açmiyazin" şehrinde olduğu söylenmektedir. Kilikya Manastırı, Ermeni papalarının ruhani bir merkezi sayılırdı. Manastırın etrafında bulunan çiçekler, yedi kulplu altın kazanların içine konulur, 3-4 senede bir yağ çıkarılırdı. Buna "Peselek Yağı" denilirdi. Altın kazanların ağzının açılış töreni için açık artırma yapılır ve en çok parayı veren altın kazanın ağzını açarmış. Peselek yağı her taraftan gelen Hıristiyanların katıldığı büyük bir merasimle elde edilirmiş. Kilikya manastırının o zamanın Hıristiyan dünyasında çok büyük bir yeri vardı. Manastırın iki büyük kapısının, 366 odasının ve bir kaç tanede altın kazanının olduğu anlatılmaktadır. Ayrıca manastırın bir çok bölümünün mermerlerle kaplı olduğu belirtilmektedir. Bu manastır 1921 yılında Beyrut'a taşınmış ve halen orada faaliyetlerini sürdürmektedir. Kozan'daki manastırın diğer Ermeni kilise ve manastırlardan statü olarak yüksek olduğu belirtilmektedir. 2 Haziran 1920 de Fransızlar Kozan'ı terk ederken Katalikos vekili Yahişa efendi manastırın bütün anahtarlarını bir çuvala koyarak Kozan Mutasarrıfı İhsan Bey'e teslim ederken şunları söyledi
-Biz artık buradan gidiyoruz ve bir daha dönüşümüz olmayacaktır bu manastır bir mabettir. Burasını bir cami yahut hastane veya mektep yapınız. Memleketiniz için çok hayırlı olur demiştir. Maalesef aradan zaman geçtikten sonra Kilikya manastırı o zaman ki yetkili kimselerin fikirlerine yenik düşmüştür, sonuçta ortada kilikya manastırı diye bir şey kalmamıştır. Yalnızca çevre duvarları ayaktadır. 1950'li yıllarda belediye başkanlığı yapan Dede Akçalı, Kilikya manastırının taşlarını söktürmüş manastırdan sökülen taşların ise Arap caminin inşaatında ve belediye mezarlığının yapımında kullanıldığı belirtilmektedir. Bu manastır şu anda olmuş olsa idi Kozan ilçesinin çehresi değişmiş olurdu. Dileğimiz diğer tarihi eserlerimizin de aynı akibete uğramamasıdır. Yukarıdaki eski siyah beyaz resim manastırın normal halidir,üstteki renkli resim ise maalesef manastırın kalıntılarının son halidir.
|